Op de juiste wijze waarderen is een krachtige bescherming tegen nodeloos lijden. Waarderen betekent op waarde schatten en waarde toekennen. Er zijn twee varianten. Je kunt waarde toekennen aan iets, aan een ding of een product (bijv. staaf goud of een garagebox) of je kunt een proces (bijv. slappe lach, ontroering, lief hebben of geven) naar waarde schatten. Formeel kan waarde positief uitvallen, neutraal zijn of negatief. De uitspraak “ik waardeer ..” bedoelt echter alleen positiviteit in de trant van “ik waardeer wat je doet en dat is prettig.” Je kunt niet zeggen “Ik waardeer je gemene rotstreek“. Het is een rare uitspraak. Voor een negatief waardeoordeel gebruik je “ik vind …” zoals in “ik vind dit een gemene rotstreek” of “ik vind deze gemene rotstreek geslepen en slim.”
Het positief bedoelde “ik waardeer ..” gebeurt binnen in mij. Het is daarmee intrapersoonlijk en individueel net zoals “ik vind..”. “Ik vind ..” kan een nuchtere constatering zijn, terwijl “ik waardeer ..” prettig beladen is.
Op prijs stellen
De uitspraak “ik stel het op prijs dat je dit voor me doet” heeft een andere gevoelswaarde dan “ik waardeer dat je dit voor me doet”. Waarderen speelt op twee verschillende manieren een rol in de actie op prijs stellen. In de eerste plaats ken ik een waarde toe aan wat je voor me doet. Het inhoudelijke heeft voor mij een zekere waarde. Daarnaast heeft het voor mij betekenis dat je dit voor me doet; dat je je de moeite getroost. De waarde krijgt hierdoor een bepaalde prijs. Ik erken ook je inspanning als “ik op prijs stel dat je dit voor me doet”.
Op prijs stellen is interpersoonlijk omdat het tussen mensen speelt. Je kunt namelijk wel zeggen “ik stel het op prijs dat je bij me op bezoek komt”, maar niet “ik stel het op prijs dat ik bij jou op bezoek kom”. In dat laatste geval zeg je eerder “ik vind het goed van mezelf dat ..” of “ik waardeer van mezelf dat .. ”. Op prijs stellen gaat dus over iets wat tussen mensen gebeurt. Je kunt het overigens ook dwingend gebruiken, zoals in “ik zou het erg op prijs stellen als je weer eens een keer langskomt!”.